Alternatieve etymologie: Harlingen

De havenstad Harlingen is oud, heel oud. Daarom geloven de meeste taalkundigen dat er ook een stokoude Germaanse verklaring van de stadsnaam gevonden moet worden: de stad zou zijn naam gekregen hebben van een plaatselijke stam of stamhoofd met de naam Harilo, Harlo of Harle. Het '-ing(en)' zou hier een zogenaamde patroniemuitgang zijn, die aangeeft hoe de vader van de naamdrager heet.

Gelooft u het? Ik in ieder geval niet. Om de naam Harlingen te kunnen verklaren moeten we immers tegelijkertijd de Friese vorm Harns een plekje kunnen geven.

In Engeland vinden we de havenplaats Harwich, gelegen aan de Noordzeekust. Hiervan is wel een duidelijke verklaring te vinden: Har is 'leger' en wich is 'wijk'. In Nederland bestaat het verouderde woord 'heer' of 'here', wat ook 'leger' betekent. De etymologie van het woord Viking wijst hier overigens ook al op. Het lijkt mij niet zo vreemd dat op een strategisch gelegen plaats aan een kust een legerpost wordt opgericht.

Hoe strategisch was Harlingen in de duistere vroege Middeleeuwen toen de Vikingen nog ieder moment aan de einder konden verschijnen? In de Friese vorm, misschien wel de meest oude vorm omdat deze zo kort is, zien we de uitgang 'ns' en die doet weer denken aan het Engelse Skegness, ook al aan de Noordzeekust gelegen. De uitgang -ness wordt in het Engels verklaard als 'uitsteeksel (van land in de zee)'. Een landtong. Het woord is verwant aan ons hedendaagse 'neus'. In ons land is het Zeeuwse Renesse een perfect voorbeeld van de oorspronkelijke vorm. Harns was dus ooit mogelijk 'Harness'.

Vervolgens stappen we over naar het nabijgelegen Vlissingen, dat de uitgang '-ingen' deelt met Harlingen. De uitgang ‘-ingen’ is hierbij een oude hydroniem (aan water gerelateerde term), zoals we die ook tegenkomen bij de plaatsen Kloetinge, Kruiningen en Biezelinge. Toch is de uitgang '-ingen' van een behoorlijk latere datum als '-ns'. Mogelijk dat toen Harlingen al niet meer op een landtong lag, maar simpelweg aan zee.

En dus valt alles op zijn plaats: de oeroude plaatsnaam Harns duidt op een militaire post op een landtong in zee. Later verzandde de Waddenzee en verdween de landtong. Harlingen lag vanaf dat moment aan zee.